Kolon kanseri belirti ve bulguları nelerdir?
KOLON KANSERİ NEDİR ?
Kolon kanseri kelimesi birçok farklı isimle de eşdeğer olarak kullanılmaktadır. Kolon kanseri yerine kolorektal kanser, bağırsak kanseri, bağırsak tümörü veya kısaca kolon tümörü ifadeleri de kullanılmaktadır. Hepsi kalın bağırsakta gelişen kötü huylu bir tümörü ifade etmektedir.
Kolon Ca Nedir?
Bazı doktorlar kolon kanseri yerine eşanlamlı olarak kullanılabilen Kolon Ca ifadesini tercih etmektedir. İngilizce carcinoma (kanser) kelimesinin kısaltması olan Ca kanserin köken aldığı yere göre eğer kolondan (bağırsaktan) köken aldı ise Kolon Ca olarak adlandırılmaktadır.
Sağlık Bakanlığı’nın yayınladığı istatistiklerine göre, kolon kanseri (kolon Ca veya kolon tümörü) kadında ikinci, erkekte üçüncü sıklıkta rastlanan kanser tipidir. Yine Sağlık Bakanlığı’nın yaptığı hastanelerde yatan hasta listesine göre akciğer ve meme kanserinden sonra bağırsak kanseri üçüncü sıklıkta yer almaktadır.
Batı toplumunda yapılan çalışmalarda kalın bağırsak kanseri (kolon kanseri veya, kolorektal kanser) gerek Amerika Birleşik Devletleri’nde gerekse Avrupa’da oldukça sık gözlenen ve de kansere bağlı ölümlerin önemli bir kısmını oluşturan bir hastalıktır.
Bu rakamlar oldukça ürkütücü olmasına karşın kolon tümörleri (kolon Ca, kolorektal kanser) ilgili iki noktanın çok iyi bilinmesi gereklidir.
- Kolon kanseri (Kolon Ca) önlenebilir bir hastalıktır.
- Kolon kanseri (Kolon Ca), erken evrede yakalandığında tam şifa ile tedavi edilmesi mümkün olan bir hastalıktır.
Kolon kanseri (Kolorektal kanser) hakkında bilgi vermeye başlamadan önce kısaca kalın bağırsağın bölümlerini inceleyelim.
Sindirim kanalı ağızdan başlar ve sırası ile yemek borusu (özofagus), mide, duodenum (oniki parmak bağırsağı), ince bağırsak ve kalın bağırsak (kolon ve rektum) ile devam eder.
Sindirim Sistemi Anatomisi
Kolon Nedir?
Kolon, sindirim sistemimizin son bölümü olan kalın bağırsağın bir bölümüdür. Bu kalın bağırsağın son bölümü de kendi içinde başka bölgelerden oluşmaktadır. Kısaca;
- İnce bağırsak ile birleştiği bölgeye çekum denir.
- Çekumdan sonra kalın bağırsak yukarı doğru çıkar. Bu bölüme çıkan kolon denir.
- Daha sonra karın içinde sağdan sola doğru uzanır. Bu bölüme transvers (enine) kolon denir.
- Karın sol tarafına ulaşınca aşağıya doğru yön değiştirir, bu bölüme inen kolon denir.
- İnen kolonun devamı “S” harfi şeklindedir ve Sigmoid kolon adını alır.
- Makattan önceki bölüme ise rektum denir.
KOLON KANSERİ NASIL BAŞLAR ?
Hemen hemen tüm kolon kanserlerinin bir kolon polipi zemininden başladığı konusunda görüş birliği vardır.
Kolonda polip nedir?
Kolon polipleri, bağırsak iç yüzeyini örten tabakadan gelişen, bağırsak içine doğru büyüyen kabartı ve şişliğe verilen isimdir. Zaman içinde, kolon poliplerini oluşturan hücrelerin değişimleri sonucu polip zemininde kolon kanseri (bağırsak tümörü) ortaya çıkabilir.
Kolonun normal örtü tabakasından kolon polipleri ve kolon kanseri gelişim süreci
KOLON KANSERİ (KOLON Ca) ve KALITIM YOLLARI (GENETİK) :
Kolon kanseri oluşumunun genlerle ilişkisi oldukça karmaşıktır. Basit olarak genler, canlının bazı özelliklerini taşır. Genler hücrenin çekirdeğinde bulunan, kromozomlar içindeki özel birimlerdir. Her genin birbirinden farklı görevleri vardır. Bunlar kalıtım yolu ile anneden – babadan çocuklarına geçer. Saçımızın renginden parmak şeklimize, kan grubumuza kadar tüm özelliklerimizin belirlenmesini ve ortaya çıkmasını sağlarlar.
Kalın bağırsağın iç yüzeyini örten tabakanın oluşumu ve yenilenmesi de genlerin ve çevresel faktörlerin kontrolü altındadır. Genetik ve çevresel yapıda meydana gelen olaylar, normal sağlıklı olarak her 7-10 günde bir yenilenen kalın bağırsağın iç yüzeyini örten tabakada değişikliklerin gelişimini başlatır. Bu genetik değişiklikler ile önce küçük polip, ardından büyük polip, ve devamında da kalın bağırsak kanseri (kolon kanseri – bağırsak tümörü) gelişimi gözlenir. Ortalama olarak normal bir bağırsak yapısından önce polibin gelişmesine ve ardından polipten kanser oluşumu için geçen süre 8-10 yıl kadardır.
KOLON KANSERİ SEBEPLERİ
Kolon kanseri (Kolon tümörü, Kolon Ca, Kolorektal kanser, Bağırsak kanseri) sebebleri sadece genetik bozukluklar (kalıtım – ırsiyet) ile izah edilmemektedir. Buna ek olarak kolon kanseri nedenleri arasında çevresel faktörlerde bulunmaktadır. Çevresel faktörler olarak örneğin sigara kullanımı, kötü beslenme, aşırı hayvansal yağ tüketimi, radyasyona maruz kalınması gibi sebepler de kolon kanserinin gelişimini başlatabilir.
KOLON KANSERİ BELİRTİLERİ NELERDİR?
KOLON Ca BELİRTİLERİ NELERDİR?
Kolon kanseri (kolon Ca) belirti ve bulguları kolon tümörünün (kanserin) kalın bağırsak içinde yerleştiği yere göre değişiklik gösterir.
Kalın bağırsağın sağ tarafında (ince bağırsakla birleştiği bölgeye yakın bölgelerinde) en sık görülen belirtisi dışkı ile birlikte gizli (fark edilmeyen) kan kaybıdır. Hastalar gözle fark edilemeyen bu kanserli – tümörlü bölgeden olan kanamaya bağlı kansızlık ve halsizlik şikayeti ile doktora gelirler. Aşırı yorgunluk, eskisi gibi iş yapamama ve nefes darlığı şikayetleri de ek olarak görülebilir. Diğer önemli bir bulgu da tümörün kolonda kitle oluşturmasıdır. Kolondaki (bağırsaktaki) kitleye bağılı (bağırsak tümörüne kolon kanserine bağlı) bağırsak alışkanlıklarında değişikliktir. Zaman zaman kabızlık ve / veya ishal atakları olabilir. Bu dönemde karın ağrısı, şişkinlik, aşırı gaz bu bulgulara ek olarak ortaya çıkabilir.
Kalın bağırsağın sol tarafında (makata yakın kısımlarında) yerleşen kanserlerde sıklıkla kanla karışık dışkılama şikayeti gözlenir. Hastalar dışkılama alışkanlıklarında değişiklikten, sıklıkla kabızlıktan şikayet ederler. Dışkılama sonrası rahatlayamama, karın ağrısı (özellikle sol alt taraflarda görülür) ile aşırı gaz ve şişkinlik diğer belirtilerdir.
KOLON KANSERİ EN SIK BAĞIRSAĞIN HANGİ BÖLGESİNDE GELİŞİR ?
Kalın bağırsak kanseri (kolorektal kanser), en sık bağırsağın sol tarafında yani inen kolon ve kalın bağırsağın son bölümü rektum denilen kısmında görülür.
KOLON KANSERİ NASIL YAYILIR ?
Bağırsak içinde gelişen kanser (kolon tümörü) zaman içinde vücuda yayılabilir. Bu yayılım genelde beş yolla olur.
1- Bağırsak kanseri (kolon Ca) hücreleri kana karışabilir. Kan yolu ile uzak organlara (karaciğer, akciğer gibi) yayılabilir
2- Bağırsak kanseri hücreleri bağırsak içindeki lenf kanallarına (yollarına) girebilir. Böylelikle lenfler yolu ile bağırsak, ana atar damarlar ve boyun bölgesine yayılabilir
3- Bağırsak kanseri hücreleri direkt olarak bağırsağa komşu organlara yayılabilir.
4- Bağırsak kanseri hücreleri bağırsak duvarını aşarak karın boşluğu içine dökülebilir ve karın zarı boşluğu içinde yayılabilir. Karın zarında tümör hücrelerinin yerleşmesi ile peritoneal karsinamatozis oluşturabilir.
5- Bağırsak kanseri bağırsak lümeni içinde ilerleyerek daha aşağıdaki bölgelere yayılabilir.
KOLON KANSERİ TANISI ALAN HASTADA HANGİ TETKİKLER YAPILMALIDIR?
Bağırsak kanseri tanısı alan hastaya tedaviye geçmeden önce kolon kanseri evrelemesi yapılmalıdır. Hastalığın bulunduğu bağırsak bölgesindeki durumu ve vücuda yayılıp yayılmadığı değerlendirilmelidir.
Önce doktor hastanın şikayetlerini dikkatle dinler ve hastayı muayene eder.
Ardından doktorunuz bazı tetkikler isteyebilir. Bunlar;
Kan tetkikleri:
Kolonoskopi: Kalın bağırsak kanser ameliyatlarından önce tüm kalın bağırsağın eş zamanlı başka bir polip veya başka bir tümör açısından değerlendirilmesi gerekir.
Radyolojik tetkikler: Vücut değerlendirmesi için bazı doktorlar akciğer grafisi ve karın ultrasonografisini yeterli bulurken bazı doktor tüm vücut bilgisayarlı tomografisini tercih edebilirler.
KOLON KANSERİ EVRELEMESİ
Yapılan tetkikler sonucunda kolon kanserinin bağırsak (kolon) ve vücut içindeki yayılımına göre evrelendirilmektedir.
Buna göre kolon kanseri beş evreye ayrılmaktadır.
Evre 0: Kolon kanseri sadece yüzeysel örtü tabakası içinde sınırlıdır.
Evre I: Kolon kanseri kalın bağırsağın duvarı içinde sınırlıdır.
Evre II: Kolon kanseri kalın bağırsağın duvarını geçip bağırsak dışına, karın iç zarına çıkmıştır.
Evre III: Kolon kanseri bağırsak çevresindeki lenf bezlerine şıçramıştır (metastaz yapmıştır)
Evre IV: Kolon kanseri uzak organlara (karacğer, akçiger ve diğer organlara) şıçramıştır (metastaz yapmıştır).
KOLON KANSERİ TEDAVİSİ
Kalın bağırsak kanserinin tedavisi hastalığın evresine ve hastanın özelliklerine göre planlanmaktadır. Her hastanın bireysel değerlendirilmesi ve buna göre bir tedavi planı yapılması gerekmektedir.
Bağırsak kanseri (Kolon kanseri) olan hastalarda, tam iyileşme (şifa) için ameliyat ile hastalıklı bağırsak kitlesinin (kolon tümörünün) ve çevresindeki lenf bezlerinin çıkarılması çok önemlidir.
Kolon kanseri ameliyatı
KOLON KANSERİ AMELİYAT SIRASINDA BAĞIRSAĞIM TORBAYA (DIŞARIYA, KARIN DUVARINA) BAĞLANACAK MI?
Ameliyatı yapan doktorun her ne kadar asıl görevi kalın bağırsak kanserini başarılı bir şekilde çıkartmak ise de diğer bir görevi de kanserli kalın bağırsak bölümünü çıkarttıktan sonra bağırsak devamlılığını sağlamaktır. Bu şekilde hastanın eskiden olduğu gibi normal yoldan dışkılama işlevini yapabilmesi sağlanır. Kalın bağırsak kanserinde %95 vakada bağırsak devamlılığını sağlamak mümkün olur. Bazı makat (anüs) bölgesine yakın yerleşen bağırsak kanserlerinde bazen bağırsağın torbaya bağlanması gerekebilir.
Genel olarak bağırsak kanseri ameliyatlarında bağırsağın dışarı alınması yani torbaya bağlanması çok enderdir.
KOLON KANSERİNDE HASTALIK BAŞKA ORGANLARA ŞIÇRADI (YAYILDI) İSE NASIL TEDAVİ OLURUM?
Kolon kanseri hastaların yaklaşık % 25-30 kadarında tanı anında hastalık sadece bağırsakta değil aynı zamanda uzak organlara da sıçramış durumdadır (metastaz yapmıştır). Bu durumda hastalığın hangi organları etkilediğine ve yaygınlığına bakılarak tedavi planı belirlenir.
Hastalık en sık karaciğere ve akciğere yayılma eğilimindedir. Eğer hastalık uzak organlarda bir odağa sıçradı (yayıldı) ise ameliyat ile bunu tedavi etmek mümkündür. Bazı hastalarda aynı anda hem bağırsak hem de uzak organdaki metastaz yaptığı yerdeki hastalık ameliyat ile çıkarılabilir.
